Những điểm mới của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025

Ngày 19 tháng 02 năm 2025, Quốc hội khoá XV đã thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/04/2025 nhằm kịp thời thể chế hoá các chủ trương, đường lối của Đảng về đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật và tháo gỡ những vước mắc có nguyên nhân từ các quy định của pháp luật. 

Theo đó, Luật Ban hành VBQPPL gồm 09 chương và 72 điều (giảm 8 chương, 101 điều so với Luật năm 2015). Một số điểm mới đáng lưu ý như sau: 

(1) Bỏ thẩm quyền ban hành VBQPPL của chính quyền cấp xã; bổ sung 01 hình thức VBQPPL do Chính phủ ban hành là nghị quyết để giải quyết các vấn đề cấp bách, quan trọng phát sinh từ thực tiễn; thay đổi hình thức văn bản Quyết định của Tổng kiểm toán Nhà nước sang hình thức Thông tư: 

"Điều 4. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật

1. Hiến pháp 

....

5. Nghị định, nghị quyết của Chính phủ; nghị quyết liên tịch giữa Chính phủ với Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; 

....

8. Thông tư của Chánh án Toà án nhân dân tối cao; thông tư của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao; thông tư của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ; thông tư của Tổng Kiểm toán Nhà nước.

..."

Luật Ban hành VBQPPL 2025 có 25 hình thức VBQPPL (giảm 01 hình thức) và do 14 chủ thể có thẩm quyền ban hành (giảm 02 chủ thể). 

(2) Bổ sung 3 nguyên tắc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật: 

- Bảo đảm lợi ích quốc gia, dân tộc; kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí; phòng, chống lợi ích nhóm cục bộ. 

- Tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân, bình đẳng giới; bảo đảm dân chủ, công bằng, nhân đạo, công khai, minh bạch, khoa học, kịp thời, ổn định, khả thi, hiệu quả. 

- Bảo đảm việc thực hiện chủ trương phân quyền, phân cấp; giải quyết vấn đề bất cập, phát sinh từ thực tiễn; vấn đề mới, xu hướng mới; yêu cầu quản lý nhà nước và khuyến khích sáng tạo, khơi thông mọi nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. 

(3) Bổ sung quy định 02 trường hợp ban hành VBQPPL thay thế VBQPPL hiện hành: Ban hành VBQPPL thay thế VBQPPL hiện hành thuộc một trong các trường hợp sau: 

- Thay đổi cơ bản chính sách, phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng; 

- Sửa đổi, bổ sung về nội dung quá một phần hai tổng số điều. 

(4) Sửa đổi, bổ sung thời điểm có hiệu lực của VBQPPL: 

- VBQPPL của cơ quan nhà nước ở trung ướng có hiệu lực không sớm hơn 45 ngày, VBQPPL của chính quyền địa phương không sớm hơn 10 ngày kể từ ngày thông qua hoặc ký ban hàh. 

- Trường hợp VBQPPL được xây dựng, ban hành theo trình tự, thủ tục rút gọn và trong trường hợp đặc biệt có thể có hiệu lực kể từ ngày thông qua hoặc ký ban hành; đồng thời phải được đăng tải ngay trên công báo điện tử, cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật, cổng thông tin điện tử của cơ quan van hành và đưa tin trên phương tiện thông tin đại chúng. 

- Văn bản quy định chi tiết phải được ban hành để có hiệu lực cùng thời điểm có hiệu lực của vản bản giao quy định chi tiết hoặc thời điểm có hiệu lực của nội dung được giao quy đinh chi tiết. 

(5) Sửa đổi quy định VBQPPL hết hiệu lực thì VBQPPL quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành văn bản đó vẫn còn hiệu lực: VBQPPL hết hiệu lực toàn bộ hoặc một phần do có VBQPPL khác thay thế hoặc sửa đổi. 

VBQPPL hết hiệu lực toàn bộ hoặc một phần do có VBQPPL khác thay thế hoặc sửa đổi, bổ sung thì văn bản quy định chi tiết, quy định biện pháp cụ thể để tổ chức, hướng dẫn thi hành văn bản đó tiếp tục có hiệu lực trong trường hợp không trái với VBQPPL thay thế hoặc sửa đổi, bổ sung, trừ trường hợp được công bố hết hiệu lực toàn bộ hoặc một phần. Văn bản công bố phải được đăng tải trên công báo điện tử, cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật. 

(6) Bổ sung trường hợp giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh trong trường hợp "chưa thống nhất việc áp dụng văn bản" và bổ sung thêm các nguyên tắc, thứ tự khi giải thích: 

Việc giải thích Hiếp pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết không được làm thay đổi nội dung quy định được giải thích và được thực hiện trong các trường hợp sau: i) Có cách hiểu khác nhau về quy địnhh của văn bản; ii) Chưa thống nhất về việc áp dụng các văn bản. 

Việc giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết phải đảm bảo thực hiện theo thứ tự các nguyên tắc, tiêu chí sau đây: 

- Phù hợp với nghĩa phổ thông của từ ngữ trong VBQPPL; 

- Căn cứ vào quá trình xây dựng nội dung liên quan đến quy định cần giải thích; 

- Phù hợp với quan điểm chỉ đạo, mục đích, tinh thần ban hành văn bản; 

- Bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật. 

(7) Bổ sung quy định về hướng dẫn áp dụng VBQPPL: Trừ các văn bản do Quốc hội và UBTVQH ban hành thì các VBQPPL từ trung ương đến địa phương mà có nội dung chưa rõ, chưa thực hiện được hoặc còn cách hiểu khác nhau thì cơ quan đã ban hành văn bản đó có quyền ban hành văn bản hành chính để hướng dẫn. 

(8) Sửa đổi, bổ sung 4 vấn đề trong xây dựng, ban hành VBQPPL theo trình tự, thủ tục rút gọn 

- Sửa đổi, bổ sung quy định về các trường hợp xây dựng, ban hành VBQPPL theo tình tự rút gọn; 

- Mở rộng phạm vi áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn và đề cao trách nhiệm của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, Chánh án Toà án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm soát nhân dân tối cao và Tổng Kiểm toán Nhà nước trong việc xây dựng, ban hành Thông tư; 

- Quy định rõ thời điểm đề xuất áp dụng trình tự, thủ tục rút gobnj là trước hoặc trong quá trình xây dựng chính sách và soạn thảo VBQPPL;

- Quy định rõ trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL theo thủ tục rút gọn. 

(9) Bổ sung quy định trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức trong công tác xây dựng, ban hành và tổ chức thi hành VBQPPL: Người đứng đầu của cơ quan, tổ chức chịu trách nhiệm trực tiếp: 

- Chỉ đạo, tổ chức thực hiện các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong công tác xây dựng, ban hành và tổ chức thi hành VBQPPL; 

- Khi để xảy ra tình trạng trình hoặc ban hành VBQPPL theo thẩm quyền chậm tiến độ, trái pháp luật; để xảy ra tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm, cục bộ trong công tác xây dựng pháp luật của người do mình trực tiếp quản lý, giao nhiệm vụ; 

- Chịu trách nhiệm liên đới trong trường hợp đã giao cấp phó của mình trực tiếp phụ trách công tác xây dựng pháp luật. 

- Kết quả thực hiện công tác xây dựng, ban hành VBQPPL của cơ quan, tổ chức do mình đứng đầu; kết quả thực hiện là căn cứ để đánh giá, xét thi đua khen thưởng, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại. 

Ngoài ra, cơ quan, tổ chức, người đứng đầu và công chức để xảy ra hành vi vi phạm, tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm, cục bộ trong công tác xây dựng pháp luật tại cơ quan, tổ chức, phạm vi công việc mình được phân công trực tiếp quản lý, phụ trách thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm có thể bị xử lý trách nhiệm hoặc được xem xét loại trừ, miễn hoặc giảm trách nhiệm theo quy định của Đảng và quy định của pháp luật. 

Phòng Pháp chế và Thanh tra